გილოცავთ ნინოობას
27
იანვარს წმიდა ნინოს მიცვალების დღე აღინიშნება. იგი დაკრძალულია, მის
მიერვე მითითებულ ადგილას, დღევანდელ ბოდბეში, ანუ ბოდინის ჭალაში.
წმიდა ნინოს ცხოვრების შესახებ "ამბიონს” ესაუბრა, კუკიის წმინდა ნინოს ტაძრის მღვდელმსახური, არჩილ ხაჩიძე.
მამა არჩილი: ქართველებისათვის, ტრადიციულად
დამახასიათებელია ქალებისადმი განსაკუთრებული პატივისცემა. ქალისადმი
პატივისცემა არ უნდა გავიგოთ, მხოლოდ ფორმალური რევერანსებით. ბუნებრივია,
ეს იყო კარგად ორგანიზებული, საზოგადოებრივი სისტემა, სადაც ყველა ქალმაც
და ბავშვმაც, შესანიშნავად იცოდა, ვის რა მოვალეობა და ადგილი ჰქონდა.
ძალიან ბევრი ეთნოლოგი და მოაზროვნე ადასტურებს ქართველების განსაკუთრებულ
პატივისცემას ქალებისადმი. ოღონდ, არ უნდა მივიჩემოთ, რომ მარტო
ქართველებმა ვიცით ქალების პატივისცემა.
ყველა ძველ ტრადიციაში და ძველ კულტურაში, ქალი, როგორც ახალი სიცოცხლის
საწყისი, სხვაგვარად პატივდებული იყო. მაგრამ მაინც რაღაცით გამოირჩევა
ქართველების პატივისცემა, ქალისადმი. ბევრი სოციოლოგის და ეთნოლოგის აზრით,
ამის ერთ-ერთი მიზეზია, ის რაც ერმა და ხალხმა მტკიცედ გაითავისა, – ერთი
ის რომ საქართველოს ღვთისმშობლის წილხვედრ ქვეყნად ითვლება და მეორე, ის
რომ ჩვენი ხელახლა მომაქცეველი არის ქალი – წმიდა ნინო.
მამაო, წმიდა ნინოს ცხოვრების შესახებ გვიამბეთ…
წმიდა ნინო წარმოშობით, კაბადოკიიდან იყო. არსებობს საკმაოდ საფუძვლიანი
მოსაზრებები და ცნობები, რომ იგი წმ. გიორგის ახლო ნათესავი გახლდათ.
ისინი დაახლოებით ერთ პერიოდში მოღვაწეობდნენ. წმიდა გიორგი მე-4 საუკუნის
დასაწყისში, ძალიან ახალგაზრდა ეწამა და წმიდა ნინოც დაახლოებით ამ
პერიოდში დაიბადა, რადგანაც 316-318 წლებისთვის, იგი აღსაზრდელად სარა
ნიაფორს მიბარდა. წმიდა ნინოს მამა ძალიან წარჩინებული სამხედრო მოღვაწე
იყო. ხოლო მისი დედა სუსანა, ზაბულონის მეუღლე, იერუსალიმის მაშინდელი
პატრიარქის, იუბენალის ღვიძლი და იყო. ასეთ წარჩინებულ გარემოში დაიბადა და
აღიზარდა, წმ. ნინო. იგი ბავშვობიდანვე გამორჩეული იყო. წმ. ნინო 12 წლის
იყო, როდესაც მამამისი ზაბულონი მთლიანად თავს ანებებს ყველანაირ საერო
მოღვაწეობას, ისტუმრებს ყოველგვარ სამოქალაქო ვალს და მიდის პალესტინის
უდაბნოში, უამრავი სხვა მოღვაწის მსგავსად, რათა უფალს მიუძღვნას, მთელი
თავისი ერთგული მოღვაწეობა. დედა სუსანა იერუსალიმის ეკლესიის ერთ-ერთი
დიაკონის დამხმარე ხდება და ზრუნავს ქვრივ-ობლებზე, ეხმარება იერუსალიმის
ეკლესიის საზოგადოებრივ-სოციალურ მსახურებათა ფუნქციონირებას. წმ.ნინოს
ბიძამისი იუბენალი, აღსაზრდელად სარა ნიაფორს მიაბარებს, რომელიც მას დიდი
ყურადღებით ზრდის, 3 წლის განმავლობაში, 12-დან-15 წლამდე. წმ. ნინო მასთან
იზრდება. მისგან ისმენს უამრავ მოთხრობას. ბუნებრივია, რაც ისედაც
პირდაპირი გადაცემის გზით იქნებოდა შენარჩუნებული, იერუსალიმის ეკლესიაში.
მაცხოვარმა სწორედ აქ იმოღვაწევა, მითუმეტეს, ამ დროს იერუსალიმის
მიმართ განსაკუთრებით მახვილდება ყურადღება. მას შემდეგ რაც წმ.
კონსტანტინე დიდმა, მოციქულთა სწორმა იმპერატორმა დაიწყო იერუსალიმის
განახლება, როგორც ქალაქის. რადგან იერუსალიმის დანგრევისას, რომაელებმა ის
მთლიანად გადახნეს და დაარბიეს, მარტო ერთი ცნობილი კედელი, გოდორის
კედელი დატოვეს, თავიანთი ტრიუმფის აღსანიშნავად. ამ ადგილს სახელიც
გადარქმეული ჰქონდა და ელია-კაპიტოლია ერქვა, ძალიან პატარა ადგილი იყო,
სადაც დასახლება აკრძალული იყო.
იერუსალიმი რომაელებმა ისევე გადახნეს, როგორც თავის დროზე კართაგენი.
უშუალოდ რომის სენატის ნებართვის გარეშე იქ ვერაფერი ვერ აშენდებოდა.
იერუსალიმი, როგორც ასეთი, მიწასთან გასწორებული იყო, ფაქტობრივად,
აღარც არსებობდა. სახელიც კი, ელია-კაპიტოლია ერქვა და მთავარ ქალაქს
წარმოადგენდა კესარია, პალესტინის.
მას შემდეგ, რაც სახელმწიფო რელიგიად ქრისტიანობის აღიარება იწყება,
ბუნებრივია, თავისუფლება ენიჭებათ მქადაგებლებს, იურიდიული უფლებები
ზოგადად უბრუნდებათ, ზოგან ხელახლა ენიჭებათ. ეკლესიას ქონების ფლობის
უფლება ეძლევა.
ამის შემდეგ აქტიურად იწყება, ამ მხრივ ყურადღების მიქცევა.
განსაკუთრებით იერუსალიმის, როგორც წმინდა ქალაქის მიმართ. მოგახსენებთ,
სწორედ ამ დროს გააგზავნეს დედოფალი ელენე, თავად კონსტანტინე მეფის
დავალებით, მაცხოვრის ცხოველისმყოფელი ჯვრის მოსაძიებლად. ეს შედარებით
მოგვიანებითი პერიოდია (327 წელი, მე-4 საუკუნე). სწორედ ამ დროს იწყება
იერუსალიმის ხელახლა დაბადება.
უამრავი ცნობა ესმოდა წმ. ნინოს მაცხოვრის მოღვაწეობაზე, კეთილმორწმუნე
ქალბატონისაგან, ისიც უნდა ვთქვათ, რომ სწორედ სარასგან გაიგო, უკერველი,
ღვთისმშობლის მიერ მოქსოვილი კვართის შესახებ (უკერველი ნიშნავს, რომ
ნაკერი არ ჰქონდა საერთოდ). რომელიც რომაელმა ჯარისკაცებმა თავის დროზე
ერთმანეთში გაიყვეს. ის ერთ-ერთ რომაელს შეხვდა. ლონგინოს კარსკნელმა და
ელიოს მცხეთელმა ჩამოიტანეს საქართველოში. მას შემდეგ, რაც სიდონიამ გულში
ჩაიკრა ეს კვართი და მასთან ერთად მიიცვალა, დაკრძალეს დღევანდელი
სვეტიცხოვლის ადგილას.
ამ კვართის ისტორია მოისმინა წმ.ნინომ. ბუნებრივია, კვართი ყველაზე დიდი
სიმდიდრეა, რაც დედამიწაზე მაცხოვრისგან დარჩა. გარდა ამისა, კიდევ
უამრავი სიწმინდეა, რომელსაც მართლმადიდებლური სამოციქულო ეკლესია იცავდა.
სამსჭვალი, შუბი, ნახევრად მითიური თასი, რომელსაც მთელი შუა საუკუნეები
ეძებდნენ.
ერთი, რაც ასევე უდიდესი სიწმინდეა არის ეკლის გვირგვინი, რომელიც
პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარშია დაცული და ერთი მაცხოვრის კვართი, რომელიც
არის უდიდესი სიწმინდე, რაც საქრისტიანოს დარჩა მაცხოვრისგან, დედამიწაზე
მისი ხორციელი ამაღლების შემდეგ.
წმ. ნინო წლების განმავლობაში მთელი გულით ლოცულობდა, რომ უფალს ღირსი
გაეხადა, ამ კვართის ხილვისა და მართლაც, რაღაც პერიოდის შემდგომ
ბიძამისმა, მისცა ლოცვა-კურთხევა და ნება დართო საქართველოში ჩამოსულიყო.
წმ. ნინომ საკმაოდ რთული გზა გამოიარა. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ წმ. ნინოს
ცხოვრებაში ჩართულია და ზოგადად კავშირშია, დღევანდელი სომხეთის ეკლესიაზე
წამებული 50 ქალწულის ისტორია, რომლებიც იმპერატორ დიოკლიტიანეს მიერ
იდევნებოდნენ. თუმცა ეს ქრონოლოგიურად ერთამენეთს დაცილებული ამბებია და
ამის პირობითად დაშვება შეიძლება.
ეს ჯერჯერობით კვლევა-ძიების საგანია. ერთმნიშვნელოვნად ვერავინ იტყვის, ჰქონდათ თუ არა ერთმანეთთან ურთიერთობა.
ყოველ შემთხვევაში წმ. ნინოს ცხოვრებაში, რომელიც "ქართლის ცხოვრებაშია”
დაცული, აღწერილია, რომ ერთად იმგზავრეს, რაღაც პერიოდი რიფსიმემ, გაიანემ,
50 ქალწულმა და წმ. ნინომ, როდესაც სომეხი მეფის ბრძანებით ისინი საშინლად
აწამეს და დახოცეს. მათ კისრები გაუპეს და იქიდან ამოაცალეს ენა.
ამ დროს წმ. ნინო ველური ვარდის ანუ ასკილის ბუჩქს შეეფარა.
ღვთისმშობლის განგებით იგი ღრუბელმა დაიფარა და გადარჩა, რადგან მას სულ
სხვა კურთხევა ჰქონდა, მას იერუსალიმში ღვთისმშობელი გამოეცხადა და
საქართველოში მაცხოვრის სწავლება უნდა ექადაგა.
წმ. ნინო ჩამოდის საქართველოში, შემოდის ჯავახეთის გზით, ფარავნის ტბას
გამოივლის, შეხვდება მწყემსი და შემდგომ ჩამოდის უკვე ცენტრალურ
საქართველოში. ურბნისში შემოდის, სადაც ხვდება ხალხის უზარმაზარ
რაოდენობას, რომლებიც მცხეთაში წამოსასვლელად ემზადებიან. წამოსვლის
მიზეზები იყო ის, რომ ახლოვდებოდა იმ წლის კერპისადმი მიძღვნილი
დღესასწაული, რომელთაც ერქვათ გაცი და გაემი და არმაზის კერპები. ამ
კერპების თაყვანსაცემად მიდიოდნენ მცხეთაში.
წმ. ნინომ იხილა რა ეს საშინელება, არანორმალური კერპთაყვანისმცემლობა,
ილოცა ღვთის წინაშე, რომ ღმერთს გაეთავისუფლებინა ეს ხალხი. წმ. ნინოს
პარაკლისშიც ზუსტად ეს არის აღწერილი: "მოირბინენ ყოველი კიდენი ქართლისანი
და ყველგან მოსრნენ კერპთა ნაკვალევი.”
წმ. ნინომ ილოცა, საშინელი ჭექა-ქუხილი ატყდა, კერპები დაიფშვნა და
ხალხი მიმოიფანტა. ამის მერე წმინდანი მკვიდრდება დღევანდელი სამთავროსა და
სვეტიცხოვლის შუაში, ეს იყო სამეფო ბაღი, სამოთხე, რასაც ეწოდებოდა.
იქიდან იწყებს წმ. ნინო მოღვაწეობას. საქართველოში უკვე არსებობდა ერთგვარი
ქრისტიანული თემიც, რადგან ის პირველი ებრაელები, რომლებმაც მაცხოვრის
კვართი ჩამოიტანეს, კეთილ იუწყებთ მაცხოვრის შესახებ, მითუმეტეს, რომ წმ.
ნინო თანამომაგრეა, რაც თანამებრძოლობას ნიშნავს.საქართველოში უკვე
ჩაგდებული იყო მარცვალი, მოციქულებმა იქადაგეს. ანდრია პირველწოდებულმა, სვიმონ კანანელმა, მატათამ
და სხვებმა. ბუნებრივია, რომ წმ. ნინო არის განმაახლებელი და ხელახლა
მქადაგებელი და ამიტომ ეწოდება მას მოციქულთა სწორი. მან მას შემდგომ
იქადაგა, რაც მაღალ დონეზე დაუკავშირდა თემს და გაეცნო ქართულ გარემოს.
მისი ლოცვით არაერთი სასწაულებრივი კურნება აღესრულა.
ამავე პერიოდში მოხდა ცნობილი ფაქტი, დედოფალი ნანა დაავადდა, მირიან
მეფის მეუღლე და მხოლოდ წმინდა ნინოს ლოცვამ გამოხსნა იგი. თუმცა, მეფე
მირიანი სკეპტიკურად იყო განწყობილი ამ რაღაც უცხო რელიგიის მიმართ. მას
განზრახული ჰქონდა, რომ დევნა გამოეცხადებინა უცნაური რელიგიისთვის,
რომელიც ძალას იკრეფდა და დაიფიცია, როცა ნადირობიდან დაბრუნდებოდა ძალიან
მწარედ ანანებდა ყველა ამ თემის მხარდაჭერს. ღვთის განგებით მოხდა უდიდესი
სასწაული, მირიან მეფე როდესაც მიდიოდა სანადიროდ, მხოლოდ მას დაუბნელდა
მზე. თვალები დაებინდა და ეს გახდა მისი მოქცევის მიზეზი. მან ილოცა ყველა
ცნობილი კერპისადმი და როცა ვერავინ, ვერაფერი ვერ გაუკეთა და ვერ
დაეხმარა, მაშინ თქვა: ნინოს ღმერთო, ვინც ხარ, რაც ხარ, თუ ეხლა შენ მე
თვალებს ამიხელ, ყველანაირად ვიქნები შენი რელიგიის მხარდამჭერი და
ხელისშემწყობიო. მართლაც, მას თვალები აეხილა.
წმ. ნინოს ღვაწლით შენდება სამთავროს მონასტერი, შემდეგ სვეტიცხოველი,
რომელიც თავიდან ხის იყო, შემდგომ რამდენჯერმე გადაკეთდა, დღევანდელი
სვეტიცხოვლის სახე, შეიძლება მე-20 საუკუნეს დავუკავშიროთ. თუმცა გუმბათი
მე-15- მე-16 საუკუნის შემდეგ არის აღდგენილი. ძალიან ორიგინალურად არის
არქიტექტურულად მიერთებული, ძველ სხეულს. საერთოდ, კი მე-11 საუკუნეში
მოხდა ამ ტაძრის აშენება, მელქისედეკ პირველ კათოლიკოსის დროს.
სვეტიცხოველი კი იმიტომ ეწოდა, რომ ამ ადგილას ის ხე იზრდებოდა, რომელიც
წმ. სიდონიას საფლავზე ამოვიდა, მას მაკურნებელი თვისებები გააჩნდა. ტაძრის
მშენებლობა, როდესაც დაიწყეს ეს ხეც მოჭრეს და ტაძრის ასაშენებელ რიგით
სვეტად მოამზადეს. თუმცა მშენებლებმა ვერაფრით ვერ დაძრეს ადგილიდან. წმ.
ნინოს ლოცვით ამ სვეტის დაძვრა სასწაულებრივად მოხდა. უამრავმა ადამიანმა
იხილა სასწაული. ზეცაში ჯვარი გამოისახა და ამაღლდა ეს სვეტი ანგელოზების
მიერ და ძველ ადგილას დააბრუნეს.
სვეტის ამაღლების პერიოდში მხოლოდ წმ. ნინო ხედავს თითქოს მტკვარი და
არაგვი ადიდდა და ყველაფერი წალეკა. მიუხედავად ამისა, წმ. ნინო ლოცვას
მაინც არ წყვეტს. ეს იყო კეთილი ჩვენება, რომ ამიერიდან განიბანა ხალხი იმ
სარწმუნოებით, რაც თავის დროზე მოციქულებმა მოიტანეს და შემდგომ წმ. ნინომ
განაახლა. მდინარეებმა განბანეს ის ბიწიერება, რაც თავის დროზე,
კერპთაყვანისმცემლობამ დანერგა. ეს ხილვა მხოლოდ წმ. ნინოსთვის იყო და არა
ყველასთვის. ამის შემდგომ ხდება კონსტანტინეპოლიდან სასულიერო პირების
მოწვევა, ჩამოდიან მღვდლები და იწყება საერთო ნათლობა.
საქართველოში რამდენი ტაძარია წმ. ნინოს სახელობის?
ძალიან ბევრი ასეთი ტაძარია. თითქმის წელიწადი არ გადის, რომ ერთი-ორი
ახალი ტაძრის გახსნის ამბავი არ გავიგო, რომელიც წმ. ნინოს სახელობის არის.
თქვენი ტაძარი ამ წმინდანის სახელს ატარებს, როგორ აღნიშნავთ?
ბუნებრივია, საზეიმო განწყობით, მითუმეტეს ჩვენი ტაძარი წმ. ნინოს
სახელობის არის. ეს ტაძარი 1895 წელს გაიხსნა. ამ ეტაპზე მიმდინარეობს
ტაძრის რესტავრაცია და ვცდილობთ, გაკოხტავებულები შევეგებოთ ჩვენი ტაძრის
დღესასწაულს.
თეა სულაბერიძე
